นวัตกรรมเรื่อง “ชุดตรวจด่วนสำหรับวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้าย”
เกี่ยวข้องกับการวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้าย

โรคพยาธิเส้นด้าย เป็นโรคพยาธิลำไส้ที่เกิดจากพยาธิตัวกลมชนิด Strongyloides stercoralis  ติดต่อโดยตัวอ่อนของพยาธิไชเข้าสู่ผิวหนังของคน ในผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันปกติจะแสดงอาการไม่รุนแรงและไม่จำเพาะ ส่งผลให้ผู้ติดเชื้อไม่ได้รับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง พยาธิเส้นด้ายจึงแฝงอยู่ในร่างกายเป็นระยะเวลานาน และแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้อื่นได้  จนเมื่อมีการติดเชื้อเรื้อรังอาการจึงจะปรากฏชัดเจนและรุนแรงต่อมา อย่างไรก็ตาม ในผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง (immunocompromised patients) จะเกิดภาวะ hyperinfection ก่ออาการรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ และมักเกิดภาวะ disseminated strongyloidiasis ซึ่งเป็นภาวะที่มีการแพร่กระจายตัวอ่อนของพยาธิเส้นด้ายไปยังอวัยวะต่างได้ทั่วร่างกาย ก่อให้เกิดพยาธิสภาพต่ออวัยวะนั้นๆ เช่น ปอดอักเสบ  สมองอักเสบ เป็นต้น รวมทั้งขณะที่พยาธิไชผ่านผนังลำไส้จะทำให้แบคทีเรียภายในลำไส้เข้าสู่กระแสเลือด เกิดภาวะ sepsis ทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้อย่างรวดเร็วภายใน 2-3 วัน  และมีอัตราการเสียชีวิตสูงถึง 70-90%

ตอบโจทย์ปัญหาการวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้าย

วิธีการตรวจวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้ายที่ใช้ในปัจจุบันอาศัยการตรวจหาตัวอ่อนพยาธิที่ปะปนออกมากับอุจจาระ ซึ่งเป็นเทคนิคที่ให้ความไวต่ำมาก เนื่องจากตัวอ่อนพยาธิที่ปะปนออกมามีจำนวนน้อย และถูกปล่อยออกมาไม่สม่ำเสมอทุกวัน  นอกจากนี้ยังต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญในการจำแนกชนิดของปรสิตภายใต้กล้องจุลทรรศน์อีกด้วย การเพาะเลี้ยงเชื้อโดย agar plate culture  แม้ว่าจะเพิ่มความไวในการวินิจฉัยได้ แต่ต้องอาศัยอุปกรณ์ เครื่องมือและผู้เชี่ยวชาญในทดสอบ มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อพยาธิในเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงาน อีกทั้งยังใช้เวลาในการทดสอบนาน 3-7 วัน ทำให้ผู้ป่วยไม่ได้รับการรักษาทันเวลา และเสียชีวิตได้  แม้จะมีการพัฒนาวิธีการตรวจวินิจฉัยทางอณูชีววิทยามาใช้ แต่ยังไม่เป็นที่นิยมเนื่องจากต้องมีเครื่องมือพิเศษหลายชนิดต้องใช้ผู้ชำนาญ สารเคมีที่ใช้มีราคาแพงอีกทั้งการสกัดสารพันธุกรรมในอุจจาระมักจะมีสารปนเปื้อนซึ่งสามารถยับยั้งปฏิกิริยา PCR เกิดผลลบปลอมได้  การตรวจวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้ายด้วยวิธีทางภูมิคุ้มกันวิทยาโดยการตรวจหาแอนติบอดีที่จำเพาะต่อพยาธิเส้นด้าย เป็นวิธีที่มีความไวและความจำเพาะสูง งานวิจัยต่างๆ ในปัจจุบันมุ่งเน้นศึกษาหาโปรตีนที่จำเพาะของพยาธิเส้นด้าย เพื่อตรวจวินิจฉัยด้วยวิธี Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA) อย่างไรก็ตาม การตรวจด้วยวิธี ELISA มีขั้นตอนที่ซับซ้อน จึงใช้เวลาในการทดสอบนาน ต้องอาศัยน้ำยา สารเคมี และเครื่องมือ จึงมีราคาแพง และต้องใช้ผู้ชำนาญในการทดสอบ

ข้อเด่น

การวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้ายด้วยวิธี Latex Particle Agglutination เพื่อตรวจหาแอนติบอดีที่จำเพาะต่อพยาธิเส้นด้ายในตัวอย่างซีรัมของผู้ป่วย เป็นวิธีการวินิจฉัยโรคพยาธิเส้นด้ายที่มีราคาถูก ใช้ตัวอย่างเลือดปริมาณน้อย สามารถทดสอบได้สะดวก รวดเร็ว ทำได้ง่าย อ่านผลด้วยตาเปล่าภายใน 5-20 นาที ไม่ต้องอาศัยเครื่องมือและผู้เชี่ยวชาญในการทดสอบ latex particle มีความคงทน มีหลากหลายสีให้เลือกใช้ และมีขนาดเล็กจึงใช้แอนติเจนในปริมาณที่น้อยกว่าการใช้ gelatin particle

ประโยชน์ของการนำไปใช้ในวงกว้าง

สามารถนำไปใช้ตรวจภาคสนาม ตลอดจนคลินิก และโรงพยาบาลขนาดเล็กในพื้นที่ห่างไกลได้

สถานะในปัจจุบัน

การทดสอบเบื้องต้นในห้องปฏิบัติการโดยการเก็บตัวอย่างเลือดจากผู้ป่วยโรคพยาธิเส้นด้ายมาทดสอบ พบว่าให้ความไวในการวินิจฉัย 100% และให้ความจำเพาะในการทดสอบถึง 79.7%  โดยผลงานวิจัยนี้ได้รับรางวัลบทความด้านนวัตกรรมระดับบัณฑิตศึกษา จากฝ่ายบัณฑิตศึกษา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และขณะนี้อยู่ในระหว่างการปรับเปลี่ยนชนิดแอนติเจนเพื่อเพิ่มความจำเพาะให้มากยิ่งขึ้น และพัฒนารูปแบบการตรวจให้อยู่ในรูปแบบ Lateral flow test strip เพื่อเพิ่มความไวและความจำเพาะ และสามารถทดสอบได้สะดวกมากยิ่งขึ้น